Birleşik Krallık'ın KÖİ sözleşmeleriyle imtihanı

Birleşik Krallık’ta altyapıya özel sektörün katılımı 1992 yılında John Major tarafından yönetilen Muhafazakâr hükümet tarafından geliştirildi ve 1997'den sonra İşçi Partisi yönetiminde yaygınlaştı. Başlangıçta özel sektörün altyapıya katılımını Private Finance Initiative –PFI-  (Özel Finans Girişimi) olarak isimlendirdi. 1997 yılındaki hükümet değişimi neticesinde PFI/hizmet alımı programı yeniden yapılandırılmış ve daha aktif biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Yapılanma sonrası Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) terimi PFI/hizmet alımı, kısmi özelleştirme ve Wider Market Initiative uygulamalarını kapsayacak şekilde kullanılmaya başlandı.

Sözleşmelere konu projeler genelde yeni okullar, hastaneler ve ulaştırma gibi sektörlerde büyük ölçekli tesislerden oluşuyordu. PFI sisteminde tesislerin yatırımı için gerekli başlangıç finansmanı özel sektör tarafından karşılanıyor, hükümet bu tesisleri uzun süreliğine –genellikle 25 yıl ve daha uzun- kiralıyor ve sözleşme döneminin sonunda tesisleri geri alıyor. Kira ödemeleri borç anapara ve faiz servisi ile sermayenin getirisini karşılamaktadır. 

Bu yazıda 22 Eylül 2011 yılında the Telegraph gazetesinde yayımlanan ve Birleşik Krallık’ta KÖİ sözleşmelerinin uygulamasında yapılan hataları çarpıcı biçimde açıklayan “Private Finance Initiative: where did all go wrong?” başlıklı makaleyi özetleyeceğim. İngilizce bilenler makalenin aslını da okuyabilir. Bu yazıda Türkiye için çıkarılacak önemli dersler yer alıyor.

KÖİ sözleşmeleri neden bu kadar popüler oldu?

Devlet borçlarını gizlemenin bir aracı olarak KÖİ Sözleşmeleri

Devletin KÖİ sözleşmelerinden kaynaklanan yükümlülüklerini bir önceki yazımda gösterdim. Bu yükümlülükler merkezi olarak bir yerde tutulmadığı için, yayınladığım veriler ikinci el kaynaklardan derlendi. Daha önce yayımlanan Hizmet İmtiyazı Sözleşmeleri Muhasebe Standardı gibi atıl kalmayacaksa, Maliye Bakanlığı’nın 8/7/2015 tarihinde yayımladığı Kamu Özel İş Birliği Uygulamalarının Muhasebe İşlemlerine İlişkin 45 nolu Tebliği (45 nolu Tebliğ) bu yükümlülükler konusunda gerçek bir saydamlık sağlayacak ve bu yükümlülüklerin genel devlet borcuna katkısını ortaya koyacak.

KÖİ sözleşmelerinin rasyoneli

Pozitif gerekçe